نام انگلیسی: Persian Leopard
نام علمی: Panthera pardus saxicolor
پلنگ را باید آمیزه ای منحصربفرد از زیبایی، ابهت، قدرت و وقار دانست، قوی و درعین حال چابک و سریع، با حمله های کشنده. کوهستان عرصه حضور اوست، همه جا هست. هروقت حضور آنرا در نزدیکی خود حس کردی، شک نکن. البته این زیبای نامرئی پیش از آنکه تو آنرا ببینی، او تو را دیده و بدون آنکه بفهمی و جانوران دیگر بفهمند، آهسته از میان تخته سنگها آنجا را ترک کرده است تا همیشه بدانیم که سلطان مغرور کوهستانها دوست ندارد کسی او را ببیند. شب هنگام بر سر کوه ها می رود و می غرد تا همگان بفهمند که این قلمرو مالکی دارد، مالکی که حضور هیچ رقیب دیگری را در عرصه خود برنمی تابد. او حاضر است تا پای جان برای دفاع از آن بجنگد.
پلنگ بزرگترین گربه سان دنیاست که در ارتفاعات بلند کوهستانی زندگی می کند و همین بالا و دور از دسترس بودن آن باعث گردیده که انسان آنرا شکارگری مغرور بداند. تعبیری که باعث شده از دیرباز مثلهای مختلفی در میان مردم سینه به سینه نقل شود. می گویند پلنگ آنقدر مغرور بود که برای آنکه از تمامی جانوران بالاتر باشد، از بلندترین کوه ها بالا رفت و از اینکه همه را زیرپای خود می دید، به خود می بالید. ولی شب هنگام دید که ماه در دل آسمان از آن بالاتر است، پس پرید تا بتواند ماه را نیز تحت سیطره خود درآورد، غافل از آنکه به ته دره سقوط کرد و کشته شد. شاید همین داستان خود ریشه نگرش ما درباره انسانهای مغرور نیز باشد. این جانور زیرک و چالاک، در اکثر مناطق ایران زیست می کند، ولی متأسفانه آینده آن روشن نیست.
وقتی پلنگ ها پا بر زمین گذاشتند ...
به اعتقاد دیرین شناسان دو خانواده مهم گوشتخواران یعنی گربه سانان و سگ سانان، دارای منشأ مشترکی بوده و حدود 50 میلیون سال پیش از یک جد مشترک جدا شده اند، چراکه سنگواره هایی که خصوصیات هر دو خانواده را داشتند، تقریبا مربوط به این زمان بودند. دانشمندان با بررسی تفاوتهای کمی در ژنها و توالی DNA در سگ سانان و گربه سانان، توانسته اند برآورد کمی مناسبی از جهشهایی که در این دو خانواده طی 40 میلیون سال گذشته رخ داده را مشخص نمایند.
اکثر محققین بر این عقیده اند که گربه ای با نام Pseudaelurus که حدود 9 تا 20 میلیون سال پیش می زیسته آخرین جد مشترک گربه سانان امروزی بوده است (البته لازم به ذکر است که Pseudaelurus نخستین گربه نیست، گربه های دندان خنجری به حدود 35 میلیون سال پیش بازمی گردند، ولی تمامی نوادگان آنها منقرض شده اند). مطالعات مولکولی اخیر مبین آنست که تمامی گربه های امروزی از یکی از چندین گونه Pseudaelurus که حدود 11 میلیون سال پیش در آسیا می زیسته، تکامل یافته اند.
حدود 4 تا 6 میلیون سال پیش اشتقاق تدریجی گربه های بزرگ و متوسط جثه آغاز شد و حدود 8/1 تا 8/3 میلیون سال پیش منجر به ظهور گربه های بزرگ، از جمله پلنگ گردید. پلنگها در بخشهای وسیعی از قاره آسیا پراکنده شده و از طریق پل های زمینی دو سر دریای سرخ، به آفریقا رفته و تمامی زیستگاه های قابل سکونت این قاره سیاه را به اشغال خود درآورند.
جایگاه پلنگ در میان گربه سانان
پلنگ یکی از 37 گونه گربه سانان دنیا محسوب می گردد (البته برخی از متخصصین اعتقاد دارند که این خانواده 36 عضو دارد). اعضای این خانواده در تمام نقاط جهان به جز استرالیا، قطب شمال و قطب جنوب زندگی می‌کنند. در گذشته در ایران 10 گونه گربه سان زندگی می‌کردند که با انقراض شیر ایرانی و ببر خزر، امروزه پلنگ بزرگ جثه ترین گربه سان کشور محسوب می گردد.
